مقاله تاثیر حس تعلق بر روابط اجتماعی در محلات قدیم گرگان نمونه موردی: محله سرچشمه
مقاله تاثیر حس تعلق بر روابط اجتماعی در محلات قدیم گرگان مطالعه موردی: محله سرچشمه به همراه پرسشنامه
چکیده:
تجربه كشورمان در زمينه شهرهاي جديد، نشان از این دارد كه رويكرد مورد توجه در غالب شهرها، رويكردي تك بعدي نگر بوده كه در آن فقط به ساخت فضايي براي اقامت و استراحت، اشتغال و يا مكاني براي جذب سرريز جمعيت كلان فقدان تاريخ، شهرها توجه شده است و هویت و حس تعلق در آن ها مورد توجه قرار نگرفته است.شهر ویژگی هایی نظیر جمعیت زیاد،تراکم، عدم تجانس ساکنان،تخصصی شدن مشاغل دارد .همین ویژگی ها باعث شده که روابط اجتماعی شهری مساله بحث انگیزی شود در واقع بزرگ شدن و رشد شهر روابط اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار داده است .نتایج تحقیقات نشان داده است که روابط اجتماعی درشهرها کاسته شده است.روابط اجتماعی در فضا و زمان اتفاق می افتد در واقع مجاورت می تواند عامل شکل گیری روابط اجتماعی شود که منظور از روابط اجتماعی در اینجا روابط چهره به چهره میباشد. .شهر گرگان هم از این قاعده مستثنی نیست و این مشکلات را در روابط اجتماعی خود دارد در این مقاله ابتدا روابط اجتماعی و حس تعلق تجزیه و تحلیل میشود سپس روابط بین آن ها بررسی میشود. با توجه به اهمیت حس تعلق اجتماعي،که زمينه ساز تصميم گيري هاي فردي دربارة تنظيم ارتباط با محيط است و زمينه هاي همكاري و مشاركت در تحولات اجتماعي را فراهم مي آورد، بايد اين مفهوم به لحاظ علمي دوباره با دقت بررسي و ابعاد مختلف آن مشخص شود تا براساس آن، برنامه ريزي هاي شهري را به گونه اي جهت داد كه حس تعلق افراد به محل سكونتشان افزايش يابد. اين كار باعث کاهش آسيب هاي اجتما عي ناشي از فقدان اين حس ر ا در جامعه به طور عام و در محله می شود و با ايجاد زمينه هايي براي توسعة شهري، شهري سالم و زيبا و شاد براي شهروندان به وجود مي آورد.هدف از این تحقیق به طور کلی بررسی تاثیر روابط اجتماعی بر حس تعلق و تاثیر عوامل دموگرافیک بر حس تعلق و مشارکت اجتماعی در محله سرچشمه گرگان است. روش پژوهش حاضر مطالعة ميداني از نوع توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است و این پژوهش بر اساس رویکرد کمّی انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای استفاده شده.همچنین توزیع پرسشنامه و مصاحبه با شهروندان نیز انجام گرفته شده است. جامعة آماري پژوهش، ساكنان محله سرچشمه است..نمونه گیری به صورت کاملا تصادفی انجام گرفته شده است و حجم نمونه با توجه به جمعیت تقریبی محله از روی نقشه طرح جامع گرگان با استفاده از فرمول کوکران 120 پرسشنامه در نظر گرفته شده است و این نتیجه بدست آمد كه بيشترين ضريب تعيين در ميان رابطه احساس تعلق محله اي و متغير وابسته، مربوط به متغير احساس شناخت محله اي است و كمترين ضريب تعيين مربوط به متغير مشاركت اجتماعي است و در حالت كلي نتايج اين پژوهش نشان از این دارد كه افزايش شناخت افراد ساكن در يك محله از منطقه سكونتشان، قابليت ها و محدوديت هايي كه دارد؛ موجب مي شود احساس تعلق و علاقه بيشتري به محله خود داشته باشند و براي رفع مسائل و مشكلات موجود بيشتر تلاش كرده و با هم همكاري و مشاركت كنند.
کلید واژگان:حس تعلق،روابط اجتماعی،گرگان ،سرچشمه
بیان مسئله:
کنش های اجتماعی ساده ترین عنصر مشترک انسانی به شمار می آید.در واقع این کنش ها حرکات بارزی هستند که انسان برای دستیابی به هدف نسبت به انسانی دیگر انجام میدهد.افراد نیاز به برقراری روابط اجتماعی دارند به همین دلیل موقعیتی فراهم میکنند تا رابطه اجتماعی داشته باشند که معمولا با هدفی صورت میگیرد که ممکن است این هدف رسیدن به روابط همسایگی باشد.بشر در پرتوی اجتماع و همکاری با دیگران میتواند زندگی کند و حیاتش به روابطش با اطرافیان وابسته است و پیدایش شهرها نیز با این هدف صورت گرفته است.جامعه ای پویاست که افراد در آن باهم مشارکت داشته باشند و نگرش ها و نظرات خود را مطرح کنند.این فعالیت ها افراد را به دور هم جمع شدن وا میدارد تا از طریق گفتگو و روابط چهره به چهره همبستگی اجتماعی پیدا کنند.(مهدی نژاد گودرزی،مهدی نژاد گودرزی،1393، 2) ساختار محلّه مانند ساير پديده هاي اجتماعي تنها شامل فضاي فيزيكي از ساختمانهاي آجري و كوچه ها و پياده رو هاي آن نيست، بلكه اين ساختار بر پاية روابط و كنشهاي معنادار انساني است كه شكل مييابد؛ در واقع كالبد محلّه، از حس تعلّق محلّه جان ميگيرد. منظور از حس تعلق نوعي حس يكپارچگي با ساير اعضاي اجتماع است كه مفهوم ذهني محلّه بر آن بنا شده است؛ یعنی صرف همجواري باعث ايجاد محلّه نميشود، بلكه محلّه اضافه بر موقعيّت مكاني، بر مباني احساس عضويت ، تاثيرگذاري ، برآورده سازي نيازها و پيوستهاي عاطفي شكل ميگيرد. (ابراهیمی فخار،1392، 5)
تجربه كشورمان در زمينه شهرهاي جديد، نشان میدهد كه رويكرد مورد توجه در غالب آنها، رويكردي تك بعدي نگر بوده كه در آن فقط به ساخت فضايي براي اقامت و استراحت، اشتغال و يا مكاني براي جذب سرريز جمعيت كلان فقدان تاريخ، شهرها توجه شده است و هویت درآن ها مورد توجه قرار نگرفته است. (وارثی و همکاران،1389، 18)
شهر گرگان هم از این قاعده مستثنی نیست و این مشکلا ت را در روابط اجتماعی خود دارد در این مقاله ابتدا روابط اجتماعی و حس تعلق تجزیه و تحلیل میشود سپس روابط بین آن ها بررسی میشود.
اهمیت و ضرورت انجام تحقيق
با توجه به اهميت بعد مكاني و محلي تعلق، فضاي كالبدي نيز مانند تعاملات اجتماعي از شاخص هاي اساسي حس تعلق است. اين حس به مكان و اجتماع محله اي، هم در محله هاي سنتي و هم در محله هاي مدرن وجود دارد. از زمانی که دهكدة جهاني بوجود آمده ، حس تعلق به محله كاهش پیدا کرده است؛ آمارهاي موجود نشان مي دهد كه اين حس هنوز پا بر جا هست و بخش عمده اي از مطالعات شهري نیز در این زمینه هست. با توجه به اهمیت حس تعلق اجتماعي،که زمينه ساز تصميم گيري هاي فردي دربارة تنظيم ارتباط با محيط است و زمينه هاي
مرور ادبیات و چارچوب نظري تحقیق
محمودیان و ضیا بخش(1393) در تحقیق خود به بررسی شاخصه های کالبدی موثر بر حس دلبستگی به مکان پرداخته اند.در نگاه کلی به آنچه انجام گرفت به این نتیجه رسید که خوانایی از نظر کارشناسان در حد متوسط و از نظر کاربران در حد متوسط و خوب،امنیت و آسایش از دیدگاه کارشناسان خوب و از نظر کاربران بین کم تا متوسط،تناسب از نظر کارشناسان متوسط و از نظر کاربران بین متوسط و خوب،سلسله مراتب خصوصی و عمومی از دیدگاه کارشناسان و کاربران متوسط ارزیابی شده است.در نتیجه میتوان اینگونه برداشت کرد که با توجه به این اطلاعات محله مورد بررسی تقریبا شاخص های موثر بر حس تعلق به مکان را دارد و این امر سبب شده که این محله جزو محلاتی باشد که از دیرباز مورد توجه مردم قرار گرفته است.
مبارکی و صلاحی(1391) در تحقیق خود به بررسي رابطة متغيرهاي زمينه اي با متغير وابسته پرداختند که نشان میدهد متغيرهاي ميزان تحصيلات فرد و سن، تأثيرات تعيين كننده اي بر حس تعلق اجتماعي دارد . هرچند متغير
هدف تحقیق:
تاثیر روابط اجتماعی بر حس تعلق
تاثیر عوامل دموگرافیک بر حس تعلق و مشارکت اجتماعی
سؤالات تحقیق:
روابط اجتماعی چه تاثیری در حس تعلق دارد؟
عوامل دموگرافیک چه تاثیری در مشارکت اجتماعی دارد
فرضيههاي تحقیق:
به نظر میرسد بین متغیرهای جمعیت شناختی،شغل،سن،جنسیت و مشارکت اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد؛
به نظر میرسد بین حس تعلق و رابطه اجتماعی افراد رابطه معناداری وجود دارد.
مبانی نظری:
حس مکان
اصطلاح حس مکان ترکیب دو واژه حس و مکان است. واژه حس در اصطلاح حس مکان بیشتر به مفهوم عاطفه، محبت، قضاوت و تجربه کلی مکان یا توانایی آن در ایجاد حس خاص یا تعلق در افراد است. از دیدگاه روانشناسی محیطی انسان ها نیاز به تجربه حسی، عاطفی و معنوی خاص نسبت به محیط زندگی دارند. این نیازها از طریق تعامل صمیمی و نوعی هم ذات پنداری با مکانی که در آن سکونت دارد بدست می آید. پژوهش های انجام
حس تعلق
در واژه شناسی دهدخدا این کلمه به معنای علاقه به چیزی داشتن است.حس تعلق به منظور بهره مندی و تداوم حضور انسان در مکان نقش مهمی را ایفا میکند به گونه ای که باعث پیوند فرد بابافت میشود.در حوزه روانشناسی و بر اساس نظریه گشتالت ما میل داریم واحدهای بصری نزدیک به هم را روی سطح تصویر یکی ببینیم .به همین دلیل تجدید خاطرات و ایجاد تعلق به نوعی حس تقرب را در بافت
حس تعلق به مکان
تعلق به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که به منظور بهره مندی و تداوم حضور انسان در مکان نقش تعیین کننده ای می یابد.تعلق به مکان بر اساس حس مکان وجودد ارد فراتر از آگاهی از استقرار در یک مکان است.از نگاه پدیدار شناسان حس مکان به معنای مرتبط شدن به واسطه درک نمادها و فعالیت های روزمره است.این باعث پیوند فرد با مکان میشود و باعث میشود انسان خود را جزیی از مکان بداند و بر اساس
اعتماد اجتماعی
اعتماد اجتماعی حس ظن افراد نسبت به
گرگان و محله سرچشمه:
شهر گُرگان مرکز شهرستان گرگان و استان گلستان در جانب شرقی شمال کشور ایران است. گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «اِستَرآباد» یا «اَستراباد» نام داشت گرگان قدیمی که به عربی جرجان خوانده می‌شد شهری آباد و مهم بود که در نزدیکی گنبد کاووس امروزی قرار داشته و اینک ویرانه‌های آن در حوالی امام‌زاده یحیی بن زید قرار دارد. نام گرگان (جرجان) نامی تقلیدی از جرجان قدیم برای استرآباد بود. گرگان از شهرهای شمالی ایران است، آب و هوای معتدل دارد، هرچند تابستانهای آن نسبتاً گرم و شرجی است. جمعیت این شهر بنابر سرشماری ۱۳۹۰، ۳۲۹٬۵۳۶ نفر بوده است. اکثریت جمعیت شهر گرگان مردم پارسی‌زبان هستند.
سرچشمه
نام یکی از محلات قدیمی و تاریخی استرآباد یا گرگان (امروزی) است. از لحاظ تاریخی این محله دارای بناهای قدیمی مربوط به دوران قاجاریان است. موقعیت مکانی این محله قدیمی، حد فاصل میدان شهرداری و چهار راه میدان است. همچنین بازار و محله نعلبندان در کنار این محله قرار گرفته‌است. از محلات قدیمی دیگر منطقه از جمله دربنو، دوشنبه‌ای، چهار شنبه‌ای و غیره دسترسی به این منطقه وجود داشته‌است. دلیل نام گذاری این محله به سرچشمه، وجود قناتی بوده‌است که آب این محله را تامین می نموده و به همین دلیل سبب رونق و ایجاد
روش شناسی تحقیق:
روش پژوهش حاضر مطالعة ميداني از نوع توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است و این پژوهش بر اساس رویکرد کمّی انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از مطالعات کتابخانه که همان مقالات است استفاده شده.همچنین توزیع پرسشنامه و مصاحبه با شهروندان نیز انجام گرفته شده است. در این مقاله از روش میدانی و کتابخانه که همان گردآوری مقالات بوده استفاده شده.همچنین پرسشنامه در محله سرچشمه بین شهروندان پخش شده و با شهروندان مصاحبه انجام گرفته شده است.
جامعة آماري پژوهش، ساكنان محله سرچشمه است.نحوه پخش پرسشنامه ها بین شهروندان این محله به طور تصادفی بوده است که تعداد این پرسشنامه ها با توجه به جمعیت این محله و با استفاده از فرمول کوکران بدست می آید و درآخر برای اطمینان از پایایی پرسشنامه آلفای کرونباخ محاسبه میشود. جامعه آماری
متغيرهاي مورد بررسي :
شناخت محله اي که زیر مجموعه متغیر حس تعلق است شامل شاخص هایی از قبیل محیط جغرافیایی، آشنایی با گذشته محله و آشنایی با فعالیت های نهادهای محله ای می باشد.حس تعلق و متغیرهای فردی و خانوار از جمله سن ،جنس ،تحصیلات، وضعیت تاهل، شغل،درآمد،هزینه خانوار، سال های سکونت در محله و وضعیت مسکن متغیر مستقل به حساب می آید .شاخص متغیر حس تعلق شامل متغیرهایی از قبیل برآوردن نیاز،عضویت و اثرگذاری و پیوندهای احساسی می باشد. .(ابراهیمی فخار،1392، 20-21-22-24) مشارکت اجتماعی که متغیر وابسته است شامل متغیرهای اعتماد اجتماعی است که میتوان به اعتماد به همسایگان(قرض گرفتن پول از همسایه
تحلیل داده ها:
با توجه به دستورالعمل اجرايي، در اين مطالعه حجم نمونه 120 نفر از افراد 20 سال و بالاتر محله سرچشمه مي باشد. با توجه به آمار جمعيتي سال 90 مركز آمار ايران، در جدول زير، درصد گروه هاي سني و حجم نمونه در هر يك از گروه هاي سني به تفكيك جنسيت، نشان داده مي شود. لازم به ذكر است نسبت زن و مرد در اين مطالعه برابر فرض شده است لذا حجم نمونه در هر يك از گروه هاي جنسي برابر 60 مي باشد.
گروه سنی
درصد گروه سنی مردان
حجم نمونه مردان
درصد گروه سنی زنان
حجم نمونه زنان
20-29
35.3
22
30.4
18
29-39
21.3
33
28.1
17
40-49
27.6
16
25.7
15
50-59
12.6
7
8.5
6
60 ساله و بیشتر
3.3
2
6.9
4
جمع کل
100
60
100
60
درصد گروه سنی و حجم نمونه به تفکیک گروه های جنسی
با توجه به نتايج بدست آمده از پرسشنامه هاي تكميل شده، در ادامه به توصيف جامعه پاسخگويان در اين مطالعه پرداخته ميشود.
1-جنسیت پاسخ دهندگان
بين بهره وري محله اي و ميزان تعلق خاطر رابطه معناداري وجود دارد.
نتايج به دست آمده از جدول فوق نشان مي دهد كه شدت رابطه متغير مستقل ( بهره وري محله اي ) به وابسته ( تعلق محله اي) و ميزان همبستگي بين متغير هاي فوق 0.32 و در سطح متوسطی در نظر گرفته شده است . همچنين ضريب تعيين بيانگر اين است كه 0,098 درصد از تغييرات متغير ميزان تعلق محله اي در محلات گرگان توسط بهره وري محله اي تبيين مي شود.
نتايج به دست آمده از جدول فوق نشان مي دهد كه سطح معني داري sig =0.000 كوچكتر از 0.5است و مي توانيم بگوييم مدل رگرسيوني از برازش مطلوبي برخوردار است و متغير مستقل ( بهره وري محله اي) قادر است متغير وابسته ( تعلق محله اي ) را تبيين كند و فرضيه ما تاييد مي شود كه تعلق خاطر به محله سرچشمه گرگان.در ساكنين اين شهرك با بهره وري محله اي آنان رابطه دارد.
جدول فوق مربوط به پيش بيني بوده و از آنجا كه سطح معني داري متغير
نتیجه گیری:
در پژوهش حاضر حس تعلق محله اي و اثر پراهميتي كه بر مشاركت اعضاي محله در فعاليت هاي سازمان يافته جمعي دارد مورد بحث و بررسی قرار گرفت و این نتیجه بدست آمد که این فعالبت ها میتواندبه توانمند سازي اعضاي محله کمک کند. به این جهت تحقيقي به منظور درك كامل از آمادگي ساكنان محله سرچشمه گرگان براي مشاركت در امور محله، ميزان تعلق و علاقه مندي ساكنان به محله خود و عوامل تاثير گذار بر اين امور انجام گرفته كه در پی نشان دادن رابطه بين حس تعلق محله اي و ميزان مشاركت شهروندي؛ رابطه ي بين بهره وري و شناخت محله اي است و عوامل و ميزان تاثير گذاري اين عوامل بر حس تعلق محله اي در محله سرچشمه گرگان را بيان مي كند كه نتايج حاصل نشان مي دهد :
- در زمينه شناخت محله اي، 49,2 درصد از پاسخگويان شناخت متوسط ، 26,6 درصد شناخت زياد و 19.2درصد شناخت كمي از محله زندگیشان داشته اند.
- در زمينه بهره وري محله اي 51,6 درصد از پاسخگويان به طور متوسط، 25 درصد زياد و 19,2 درصد كمتر از فضاهاي عمومي و تفريحي محله، خدمات نهادهاي محلي و مراكز خريد استفاده
منابع:
- ابراهیمی فخار،1392،سنجش حس تعلق محله ای و نقش آن در مشارکت اجتماعی،شهرداری تهران،1-44.
- سرمست،بهرام و متوسلی،محمد مهدی،1389،بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان حس تعلق به مکان،مدیریت شهری،شماره 26،133-146.
ضرابیان،فرناز،منعم،1391، بررسي ميزان و عوامل
تعداد مشاهده: 22 مشاهده
فرمت فایل دانلودی:.rar
فرمت فایل اصلی: .DOCX
تعداد صفحات: 26
حجم فایل:1,081 کیلوبایت
گارانتی بازگشت وجه 
کد تخفیف خرید 
درگاه آنلاین پرداخت 
نماد اعتماد الکترونیکی 